Pielęgnacja stopy cukrzycowej - zbiór wiedzy

Cukrzyca jest chorobą nieuleczalną i przewlekłą. Zapada na nią coraz więcej ludzi. Jest główną przyczyną amputacji kończyn dolnych, ślepoty, niewydolności nerek, zawałów serca i udarów mózgu. W jej przebiegu występuje sporo powikłań zdrowotnych. Jednym z nich jest zespół stopy cukrzycowej.

Co to jest zespół stopy cukrzycowej?

Zespół stopy cukrzycowej potocznie zwany „stopą cukrzycową” to przewlekłe powikłanie cukrzycy. Mianem stopy cukrzycowej nazywa się zespół powikłań, w tym owrzodzenia, zakażenie lub nawet destrukcję tkanek głębokich stopy. Destrukcja tkanek może dotyczyć również kości w zespole stopy cukrzycowej. Równocześnie ze zmianami skórnymi występują zaburzenia neurologiczne oraz choroby tętnic obwodowych kończyn dolnych. Stopień ich nasilenia może być różny.

Stopa cukrzycowa- podział

Stopę cukrzycową dzielimy ze względu na patomechanizm jej powstania. W zespole stopy cukrzycowej wyróżniamy 3 rodzaje:

1. Stopa cukrzycowa niedokrwienna,
2. Stopa cukrzycowa neuropatyczna,
3. Stopa cukrzycowa neuropatyczno-niedokrwienna

Rozpoznanie rodzaju stopy cukrzycowej jest bardzo ważne. Od rodzaju uzależniona jest metoda leczenia.

Co to jest chromanie przestankowe?

Chromanie przestankowe objawia się silnym bólem w kończynie. Pojawia się on podczas ruchu, a ustępuje w spoczynku. Jest to bardzo charakterystyczny objaw niedokrwienia kończyn,  przepowiadający również rozwój niedokrwiennej stopy cukrzycowej. Powstaje na skutek zwężenia (miażdżycy) dużych naczyń krwionośnych.

Przewlekłe powikłanie cukrzycy (stopa cukrzycowa) – mechanizm jej powstawania

Zespół stopy cukrzycowej powstaje na skutek wystąpienia następujących elementów:

1. Nadmierne obciążenie różnych okolic stopy. Wynika to ze złego sposobu stawiania stopy przy poruszaniu się oraz zmian w jej kształcie. Miejsca nadmiernego ucisku przyczyniają się do powstawania odcisków, które często są punktem wyjścia do owrzodzeń. Mogą także powstawać mechaniczne uszkodzenia. Przyczyną mogą być nowe buty, często za ciasne, lub uciski szwów. Może też dojść do skaleczeń stopy przez ostry przedmiot w bucie lub podłożu. Dlatego osoby chore na cukrzycę nie powinny chodzić boso. Uszkodzone nerwy powodują upośledzony odbiór bólu lub nawet całkowity brak czucia.
2. Uszkodzenie nerwów. Konsekwencją są zaburzenia chodzenia, osłabienie kończyn dolnych, zanik lub poważne pogorszenie czucia bólu, dotyku i zmian temperatury. W stopie z uszkodzonymi nerwami z czasem dochodzi do zniekształcenia stopy i palców stóp. Palce przybierają kształt młoteczkowaty. Przez zaburzenia odczuwania bólu chory nie może odpowiednio szybko zareagować. Ucisk w bucie nie sprawia dyskomfortu, skaleczenie nie boli. Na skutek zaburzonego odczuwania temperatury łatwo też o poparzenia lub odmrożenia.
3. Zaburzenie ukrwienia stopy. Zaburzenia ukrwienia spowodowane są zwężeniem tętnic i zmniejszeniem przepływu krwi. Upośledzone ukrwienie kończyn dolnych utrudnia gojenie rany.

Profilaktyka zespołu stopy cukrzycowej

Do działań profilaktycznych zespołu stopy cukrzycowej należy:

1. Poprzez utrzymywanie diety, odpowiednie i systematyczne przyjmowanie leków dążenie do utrzymywania poziomu cukru we krwi w zaleconych granicach.
2. Nie dopuścić do wystąpienia miażdżycy naczyń kończyn dolnych. W tym celu należy utrzymywać ciśnienie tętnicze na prawidłowym poziomie oraz dbać o to, aby poziom cholesterolu nie przekraczał wyznaczonych norm. Nie dojdzie wtedy do pogorszenia ukrwienia kończyn dolnych.
3. Należy pamiętać o regularnym oglądaniu stóp w części podeszwowej, grzbietowej. Ważne jest sprawdzanie, w jakim stanie są przestrzenie międzypalcowe. Dzięki tym przeglądom można wcześnie zauważyć rogowacenie skóry, owrzodzenie, odciski, zmiany zabarwienia skóry czy pęknięcia.
4. Należy przestrzegać odpowiedniej higieny stóp. Zaleca się codzienne mycie stóp w letniej wodzie z mydłem. Skóra na stopach po kąpieli powinna być bardzo dokładnie wysuszona. Bardzo ważne jest, wysuszenie przestrzeni międzypalcowych. Po wysuszeniu stopy należy natłuścić kremem np. zawierającym mocznik. Jeśli stopy są wilgotne, można je osuszyć za pomocą talku. Istotną informacją jest to, że chorym na cukrzycę nie wolno używać pumeksu, maści na odciski lub innych chemicznych środków dla osób zdrowych. Nieprawidłowa higiena stóp bardzo szybko pogorszy ich stan.
5. W gabinecie podologicznym chory na cukrzycę może mieć wykonany profesjonalny pedicure. Doświadczony podolog obetnie paznokcie równo na wysokości czubka palca. Zadba o wrastające paznokcie oraz jeśli będzie taka konieczność, usunie modzele. Modzele i wrastające paznokcie mogą przyczynić się do infekcji stóp i powstawania owrzodzeń. Dlatego niezmiernie ważne jest, aby w pielęgnacji stóp mieć wsparcie doświadczonego podologa.
6. Dobór obuwia. U osób chorych na cukrzycę obuwie powinno być dobrze dopasowane, wygodne, szerokie i wykonane ze skóry. Nosy butów powinny być wysokie i zapewniać swobodne ułożenie palców stopy. Obuwie powinno być o jeden rozmiar większe, a dodatkowo wyposażone w wygodne specjalistyczne wkładki. Chorzy na cukrzycę powinni wyrobić sobie nawyk sprawdzania zawartości buta przed jego założeniem. Należy sprawdzić, czy nie ma w nim piasku, drobnych kamieni. Buty nie mogą być ciasno zasznurowane. Stopy powinny być zawsze w bezszwowych skarpetkach wykonanych  z naturalnych materiałów.
7. Należy pamiętać, że ze względu na ryzyko urazów nie wolno chodzić boso, grzać stóp termoforem, lub trzymać ich blisko grzejnika. Szczególnie kiedy już pojawiły się zaburzenia czucia.
8. Proste ćwiczenia fizyczne. Spacery lub odpowiednio dobrane ćwiczenia gimnastyczne poprawiają ukrwienie stóp. Jeśli zaburzenia czucia i ukrwienia już się pojawiły, dobór aktywności fizycznej powinien być skonsultowany z lekarzem prowadzącym lub fizjoterapeutą.

Jak pielęgnować stopę cukrzycową?

Pielęgnacja stóp pokrywa się w dużej mierze z profilaktyką. Niemniej jednak warto powtórzyć i uzupełnić najważniejsze zalecenia.

1. Czas ekspozycji stóp na wodę, w trakcie mycia nie powinien przekraczać pięciu minut.
2. Do mycia stóp optymalna jest woda o temperaturze 37 stopni Celsjusza z dodatkiem delikatnego neutralnego mydła.
3. Regularne codzienne oglądanie skóry stóp w poszukiwaniu najdrobniejszych nawet zmian.
4. Bardzo dokładne osuszanie stóp i przestrzeni międzypalcowych po myciu. Nie należy pocierać stóp ręcznikiem. Osuszanie powinno być bardzo delikatne. W przeciwnym wypadku konsekwencją może być uraz skóry.
5. Po wytarciu, osuszeniu i przeglądzie stóp, skóra powinna być natłuszczona kosmetykami dla stóp. Na rynku są dostępne kosmetyki dla chorych na cukrzycę.
6. Odpowiednia długość paznokcia. Paznokcie równe z opuszką palca. Należy pamiętać, że do piłowania paznokci używa się papierowego pilnika. Zmniejsza to ryzyko przypadkowego otarcia lub skaleczenia. Piłowanie paznokcia powinno odbywać się tylko w jedną stronę.
7. Modzele nie mogą być usuwane za pomocą środków chemicznych dostępnych dla osób niechorujących na cukrzycę. Stosowanie ich może doprowadzić do głębokiej rany, która bardzo trudno będzie się goić.
8. Stan stóp uzależniony jest dobrze dobranego obuwia.
9. Profilaktyczne wkładki do butów. Zapobiegają postępom deformacji oraz uszkodzeń na skórze.
10. Gimnastyka stóp i proste ćwiczenia gimnastyczne.

Jeśli mieszkasz w Warszawie, zapraszamy Cię do naszej poradni leczenia stopy cukrzycowej.

Kosmetyki do stóp

W przebiegu cukrzycy dochodzi do znacznego przesuszenia skóry. Ma ona także tendencję do pęknięć i rogowacenia. Bardzo ważną kwestią jest dobór odpowiednich preparatów do pielęgnacji skóry chorego na cukrzycę. Kosmetyki powinny nawilżać, natłuszczać i regenerować skórę. W konkretnych sytuacjach powinny mieć także działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

Składniki kosmetyków nawilżających powinny zawierać następujące substancje:

• mocznik,
• lanolina,
• witamina A,
• kwas mlekowy,
• witamina E,
• pantenol.

Można także stosować kosmetyki oparte na emolientach. W takim przypadku jednocześnie nawilżają i natłuszczają skórę, a także uszczelniają barierę hydrolipidową skóry, wzmacniają ją, czyniąc tym samym bardziej odporną na infekcje. Odpowiednie są także wszelkie kosmetyki o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym (w składzie jest srebro)

Czego unikać przy pielęgnacji stóp diabetyka?

Noszenia butów na gołe stopy. Naraża to stopy na ryzyko otarć i innych urazów. Zbyt krótkiego obcinania paznokci, samodzielnego usuwania modzeli, leczenia lub zaniechania leczenia wrastających paznokci. Nadmiernie długiego moczenia stóp w wodzie, ponieważ powoduje to macerację skóry i zwiększenie jej podatności na urazy.