Układ krążenia

Układ krążenia jest układem niezmiernie ważnym dla życia człowieka. W życiu codziennym często słyszymy: „choruję na serce”, „mam wieńcówkę”, „mam żylaki”, „mam słabe krążenie”. Choroby układu krążenia są bardzo częste w społeczeństwie, są to wręcz tzw. choroby cywilizacyjne. Wiążą się one z niewłaściwym trybem życia, złym odżywianiem, uzależnieniem od nikotyny czy otyłością. Specjalista od serca – kardiolog cieszy się w społeczeństwie dużym uznaniem. Wielu pacjentów korzysta z porad tego specjalisty nawet odpłatnie byleby być pod stałą opieką „specjalisty od serca”.

Budowa układu krążenia.

• Serce
• Tętnica główna -aorta
• Tętnice odchodzące od aorty
• Tętniczki, naczynia włosowate.
• Naczynia żylne
• Naczynia limfatyczne
• Krew

Budowa serca. Serce jest zbudowane z dwóch przedsionków oraz dwóch komór. Pomiędzy przedsionkami a komorami oraz pomiędzy komorami a tętnicami odchodzącymi od serca znajdują się zastawki. Od aorty, tuż przy zastawce aortalnej odchodzą bardzo ważne naczynia –  tętnice wieńcowe. To one są odpowiedzialne za zaopatrzenie w krew mięśnia serca.

Krążenie. Utlenowana w płucach krew płynie żyłami płucnymi do lewego przedsionka, jego skurcz, powoduje przepływ krwi do lewej komory. Zastawka mitralna uniemożliwia powrót krwi z powrotem do przedsionka. Następuje skurcz lewej komory, w wyniku którego krew dostaje się do aorty. Zastawka aortalna uniemożliwia cofnięcie się krwi z powrotem do serca. Krew płynąca aortą jest rozprowadzana do sieci coraz drobniejszych tętnic, zaopatrujących w krew cały organizm. Najdrobniejsze naczynka – naczynia włosowate stanowią koniec układu tętniczego. Od tego momentu rozpoczyna się układ żylny. Dalsze krążenie odbywa się podobnie jak w układzie tętniczym – tylko na odwrót. Krew płynie od najmniejszym do coraz większych naczyń żylnych zbierających krew z całego organizmu. Na ostatnim etapie jedno duże naczynie żylne doprowadza krew do prawego przedsionka. Następuje skurcz przedsionka, krew jest przepompowywana do prawej komory, zastawka trójdzielna uniemożliwia cofnięcie się krwi z powrotem. Skurcz prawej komory pompuje krew do tętnic płucnych. Tutaj także specjalne zastawki uniemożliwiają cofnięcie się krwi z powrotem do komory. Krew znajdująca się w tętnicy płucnej płynie dalej do płuc, gdzie w świetle pęcherzyków płucnych ma kontakt z wdychanym powietrzem – dochodzi do wymiany gazów.   

Serce jest narządem pompująco – ssącym. Krew tętnicza jest wypompowywana z serca, a krew żylna jest w pewnym stopniu zasysana do serca, aby ułatwić jej powrót. W krążeniu żylnym kluczowe znaczenie ma tzw. pompa mięśniowa. Gdy chodzimy mięśnie łydki kurcząc się uciskają żyły. Ułatwia to powrót krwi żylnej do serca, zapobiega tworzeniu się obrzęków.

Choroby układy krążenia.

• Żylaki tworzą się przy niesprawnym działaniu pompy mięśniowej, przy braku aktywności fizycznej, pracy w pozycji stojącej w bezruchu. Naczynia żylne ulegają poszerzeniu, dochodzi do uszkodzenia zastawek żylnych. Krew płynie wolniej, tworzy się zastój krwi, może dochodzić do powstawania zakrzepów.
• Tętniaki tworzą się tylko w układzie tętniczym. Ich leczeniem zajmują się chirurdzy naczyniowi ( w przeciwieństwie do żylaków, które może leczyć każdy chirurg).

Tętniaków nie widać gołym okiem, mogą tworzyć się praktycznie na każdej tętnicy. Najczęściej są spotykane w tętnicy głównej – aorcie, tętnicach w mózgu. Ich powstanie wiąże się najczęściej z uszkodzeniem ściany tętnicy w wyniku miażdżycy, ale także z defektem budowy naczynia. Nieleczone nadciśnienie tętnicze sprzyja rozwojowi tętniaków oraz powoduje ich szybszy wzrost.

• Zawał serca jest to martwica mięśnia serca spowodowana nagłym zamknięciem światła naczynia wieńcowego. Najczęstszą przyczyną zawału jest miażdżyca, która stopniowo zwęża światło naczynia doprowadzając stopniowo do jego całkowitego zamknięcia.
• Choroba wieńcowa polega na stałym zmniejszeniu światła tętnic wieńcowych przez proces miażdżycowy. Objawia się dusznością, bólem w klatce piersiowej przy wysiłku. Przez zwężone naczynia dociera do serca zbyt mało krwi odżywczej, co ujawnia się szczególnie w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania na tlen – przy wysiłku.
• Niewydolność serca polega na uszkodzeniu pompująco- ssącej funkcji serca. Serce staje się niewydolne jako pompa, nie jest w stanie odpowiednio napędzać układu krążenia. Pojawiają się obrzęki kończyn dolnych (zastój krwi), duszność, kaszel, zaburzenia rytmu.
• Wady zastawkowe. W większości przypadków wynikają z uszkodzenia powierzchni zastawek przez miażdżycę, powikłania źle leczonych infekcji (np.:anginy). W wyniku uszkodzeń struktury, przestają one spełniać swoją funkcję, krew cofa się w czasie skurczu serca, pojawiają się objawy niewydolności serca, powiększenie serca.

KREW. Jest jedyną płynną tkanką w organizmie człowieka. Zapewnia stałość funkcjonowania organizmu (homeostazę). Transportuje tlen do wszystkich komórek organizmu, usuwa dwutlenek węgla, produkty metabolizmu. Rozprowadza substancje odżywcze, przeciwciała, komórki obronne, leki po całym organizmie. Wyrównuje temperaturę w organiźmie, gospodarkę jonową, równowagę kwasowo – zasadową.

Jest podstawowym materiałem do badań laboratoryjnych.

Interpretacja badań krwi. Obecnie większość wyników morfologii krwi jest podawana jako wydruk z komputera, z  użyciem skrótów z języka angielskiego. Poniżej przedstawię objaśnienie podstawowych parametrów:

WBC –  krwinki białe

RBC   – krwinki czerwone

HGB   – poziom hemoglobiny

HCT   – hematokryt

MCV – objętość krwinki czerwonej

MCH  – średnia zawartość hemoglobiny w krwince

MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach

PLT  – poziom płytek krwi

Profilaktyka. Jest niezmiernie ważna. Choroby układu krążenia są zaliczane do chorób cywilizacyjnych, ich powstanie jest związane z niewłaściwym trybem życia, odżywianiem. Są najczęstszą przyczyną przedwczesnych zgonów. W większości przypadków do ich powstania prowadzą tak zwane czynniki środowiskowe, czyli zależne od naszego postępowania. Chcąc zapobiec rozwojowi tych chorób lub spowolnić ich rozwój (w sytuacji, gdy już wystąpiły) należy:

• Zapewnić stały wysiłek fizyczny (3 razy w tygodniu minimum 30 minut wysiłku)
• Kontrolować ciśnienie tętnicze krwi
• Kategorycznie unikać palenia tytoniu, przebywania w sytuacji narażenia na dym tytoniowy
• Kontrolować poziom glukozy we krwi
• Odpowiednio się odżywiać. Unikać tłuszczów zwierzęcych, słodyczy, nadmiaru soli (Chipsy!!!), nadmiernej podaży alkoholu
• Utrzymywać prawidłową masę ciała
• Kontrolować lipidy w surowicy
• Leczyć wszelkie ogniska infekcji (chore zęby, anginy, zapalenie zatok przewlekłe itd.).
• Spożywać wielonienasycone kwasy tłuszczowe (ryby jako bogate źródło)
• Unikać spożywania oksycholesterolu  występującego w produktach wysoko przetworzonych, jajkach w proszku – częste w gotowych makaronach, ciasteczkach itp.)

Przedstawione zalecenia są proste i oczywiste, ale wymagające systematyczności i codziennej uwagi. Z tego powodu pewnie tak mało osób się do nich stosuje. Trudno jest zmienić niewłaściwe nawyki żyjąc z nimi często wiele lat.

Osoby stosujące zdrowy, racjonalny tryb życia nie narzekają na fakt, że muszą sobie czegoś stale odmawiać. To też z czasem wchodzi w nawyk. Zapłatą jest zdrowie i dobre samopoczucie. Zdrowy tryb życia można traktować, jako dobra inwestycje na przyszłość. Naprawdę nie jest łatwo i przyjemnie  żyć z niewydolnością serca, czy z chorobą wieńcową. A zdrowie mamy jedno…

Lek. med. Paweł Dilis